De decembermaand staat garant voor trendlijstjes die bol staan met voorspellingen voor 2021. Maar geloof niemand die zegt dat hij de toekomst kan voorspellen. Al zouden we dat graag willen, want anno 2020 zijn we immers geobsedeerd door controle en efficiency. Hele markten houden zich bezig met het voorspellen van de toekomst. Daarbij is de heersende gedachte: hoe meer data er wordt verzameld, hoe nauwkeuriger de toekomst kan worden voorspeld en hoe gerichter producten en diensten kunnen worden aangeboden. Alleen: data gaat per definitie over het verleden.
Een voorbeeld. Deze headline stond op 12 november 2019 op NOS.nl:
Economen zien signalen van naderende recessie: 'Wellicht eind volgend jaar'De voorspelling komt uit (en hóe!), maar is gebaseerd op een andere oorzaak dan de economen in het artikel voorspellen. Als de pandemie ons één ding duidelijk maakt dan is het wel dat ons leven niet voorspelbaar en maakbaar is.
Zekerheid over de toekomst bestaat gewoonweg niet, maar we hebben er wél invloed op. Daar hebben we alle mogelijkheden toe. Als mens beschikken we als enige diersoort over zintuigen om signalen van verandering op te pikken. Bovendien beschikken we over inbeeldingsvermogen en creativiteit om gewenste toekomsten vorm te geven. Daarbij kunnen patronen uit het verleden helpend zijn, maar niet bepalend.
Signalen van verandering zijn overal
De belangrijkste veranderingen staan niet op de voorpagina. Als je wilt begrijpen waar het heengaat met onze samenleving, kijk dan naar de nieuwe ideeën, businessmodellen, innovaties en designers. Maar ook naar hoe mensen langzaam hun meningen en opvattingen wijzigen. Hier kun je je zintuigen op trainen. Door uit je eigen informatiebubbel te stappen krijg je meer oog voor deze ontluikende veranderingen. Deze laten zich overigens zelden stoppen door een crisis. Sterker nog: door een crisis vinden deze veranderingen ineens supersnel plaats. Neem bijvoorbeeld de begrippen ‘vliegschaamte’ en ‘samenredzaamheid’. Voor de crisis was hier al in toenemende mate aandacht voor. Bedrijven die hier toen al op insprongen, staan nu 1-0 voor.
Accepteer het ‘niet weten’
Door de crisis zullen veel organisaties moeten of willen veranderen. Maar de exacte richting is onduidelijk. Volgens een onderzoek van McKinsey denkt ongeveer 40 procent van de topbestuurders van grote bedrijven dat deze crisis langer dan drie jaar gaat duren. Dan is het dus lastig om een plan te maken en moet er ruimte zijn voor aanpassingsvermogen. Een onderzoekende mindset helpt hierbij. Door het ‘niet weten’ te accepteren ontstaat er ruimte voor onderzoek en experiment. Je leert door dingen uit te proberen, te evalueren en bij te sturen. Daarbij calculeer je in dat niet alles lukt. Zie dat niet als een mislukking, maar als leermoment.
Kleine experimenten zijn een manier om de toekomst uit te testen.
Schrijfster en onderneemster Margaret Heffernan verwoordt het treffend: “the opposite of efficiency is not inefficiency, but robustness”. Een robuuste organisatie kan namelijk tegen een stootje. Niet alleen door de aanwezigheid van een financiële buffer, maar ook doordat er op alle organisatieniveaus ruimte is voor creativiteit en veerkracht.
De toekomst maak je samen
Nadenken over toekomsten doe je niet alleen. Dus observeer, onderzoek, discussieer en betrek daar zoveel mogelijk mensen bij. Niet alleen op een jaarlijkse heidag, maar bouw geregeld momenten in om te reflecteren op de toekomst. Met meerdere disciplines binnen en het liefst ook buiten de organisatie. “Alles wat stolt is gevaarlijk” zei dominee en ondernemer Ruben van Zwieten onlangs. Voorkom stolling door een structureel een beroep te doen op de collectieve intelligentie van professionals. Wend- en weerbaarheid worden nou eenmaal vergroot als mensen ervaren dat ze invloed hebben op de toekomst.
Denk in scenario’s
Dé toekomst bestaat niet. Er zijn meerdere toekomsten mogelijk. Zie de toekomst als een optelsom van keuzes die je maakt en ontwikkelingen die je overkomen. Hoe verder je in de toekomst kijkt, hoe meer onzekerheid optreedt. Het maken van die keuzes wordt makkelijker als je een aantal scenario’s uitwerkt. Hierin verwerk je de belangrijkste onzekerheden die jouw organisatie of team te wachten staan. Neem bijvoorbeeld strategische personeelsplanning. Deze planning is vaak gebaseerd op de huidige situatie. Maar sta je ook stil bij toenemende robotisering, veranderende wetgeving of economische voor -of tegenspoed? En de impact daarvan op personeel? Scenario’s zijn nooit goed of fout, maar ze dwingen je wel tot nadenken. Bovendien helpen ze bij het maken van strategische keuzes, zoals het anticyclisch aannemen van talent.
Is het bestuderen van geschiedenis of het gebruik van data dan nutteloos? Zeker niet. Voorspelling hoeft geen verspilling te zijn zo lang je er niet volledig op leunt. De krachtige combinatie van geschiedenis en toekomstdenken kan juist zorgen voor frisse ideeën en nieuwe invalshoeken om 2021 (en verder) tegemoet te treden.
Wil je MindBoosters beter leren kennen? Schrijf je dan hier gratis in voor ons webinar over de toekomst van HR op 3 september 2021.Photo: Marcus Winkler via Unsplash
